Aan de basis van Gaia-X ligt de wens om een federatieve data- en cloudinfrastructuur te ontwikkelen gebaseerd op waarden zoals datasoevereiniteit, veiligheid en transparantie. We zijn de afgelopen jaren afhankelijk geworden van niet-Europese spelers op allerlei technologische innovaties. Versterking van de digitale soevereiniteit maakt ons politiek en economisch minder kwetsbaar en daarmee geven we ons verdienvermogen en ook onze Europese normen en waarden een impuls.
In een recent interview met TNO stelt Jos de Groot, directeur digitale economie bij het Ministerie van Economische Zaken (EZK), dat om op Europees en nationaal niveau digitaal soeverein te kunnen zijn, samenwerking de crux is. “Er zal door Nederland en op vele fronten tegelijk moeten worden gewerkt aan oplossingen. En die bestaan uit nieuwe wetgeving, en het ontwikkelen van Europese alternatieven, via investeringen met staatssteun. Alleen door meer en beter samen te werken in Europa creëren we de benodigde schaal om hiermee succesvol te zijn.”
Gaia-X, maar ook bijvoorbeeld International Data Spaces (IDS), zijn initiatieven die onder andere digitale soevereiniteit willen realiseren door samenwerking. In het geval van Gaia-X doen we dat niet door een Europese hyperscaler te introduceren, maar door bottom-up samenwerking tussen organisaties, coalities en Europese lidstaten te organiseren. Dit wordt ondersteund door nationale hubs die het nationale geluid vertolken in de Europese Gaia-X organisatie, de AISBL, waar de verschillende data-initiatieven samenkomen.
De Nederlandse Gaia-X hub streeft ernaar om geluiden uit het Nederlandse ecosysteem samen te brengen en bestaande initiatieven te versterken. De hub is daarmee de spil tussen onze lokale economie, kennis, Nederlandse waarden en belangen en de ontwikkelingen binnen de Europese Gaia-X organisatie, de AISBL. Belangen van onze sectoren worden ingebracht en kennis gedeeld over bijvoorbeeld assurance, waar we als land in voorop lopen.
Deelnemen aan de hub? Stuur een mail naar hub@gaia-x.nl.
Digitale soevereiniteit
Digitale soevereiniteit kan worden gedefinieerd als ‘controle over het ontwerp en het gebruik van (business-) kritische digitale systemen, algoritmen en de data die daarmee worden gegenereerd en verwerkt’ (TNO,2022). Meer dan 90% van onze data ligt opgeslagen op Amerikaanse servers. Daarmee valt onze data onder buitenlandse wetgeving zoals de US Cloud act en de Chinese Surveillance wetgeving. Wetgevingen die in strijd zijn met onze normen en waarden en waarmee de overheden van deze landen bij onze data kunnen. Dat heeft ook invloed op ons verdienvermogen, stelt Claire Stolwijk (TNO): “Denk bijvoorbeeld aan het ontwikkelen van nieuwe AI-toepassingen; daarvoor heb je onder meer grote geharmoniseerde datasets nodig. Maar dat wordt nu belemmerd doordat data vaak worden opgeslagen in silo’s van Big Techbedrijven.”
Precies die silo’s zijn het probleem: ze verhinderen dat we data met elkaar kunnen uitwisselen om data te benutten voor maatschappelijke en economische waarde en innovatie; dat is van cruciaal belang voor bedrijven en maatschappelijke instellingen in onze informatiesamenleving. Gelijktijdig zijn data van grote waarde voor organisaties. Organisaties dienen dus zélf te kunnen bepalen welke data zij uitwisselen en met wie.
Binnen Gaia-X wordt samen met de aangesloten organisaties én coalities uit verschillende landen gewerkt aan de Gaia-X Federation Services (GXFS); een toolbox om soevereine data-uitwisseling te realiseren. Deze werkgroepen zijn gericht op de ontwikkeling van specificaties, compliancy labels en open-source softwarecomponenten. Het Gaia-X labelling framework is ontwikkeld om het voor de gebruiker gemakkelijk te maken services te vinden die Gaia-X compliant zijn. Binnen dit framework zijn drie basisniveaus gedefinieerd. Elk niveau kan door de dienstverlener worden verkregen door diensten aan te bieden op basis van verschillende normen en verwachtingen voor gegevensbescherming, transparantie, veiligheid, portabiliteit, flexibiliteit en Europese controle, volledig in overeenstemming met de EU-regelgeving.
Een concreet voorbeeld daarvan in Nederland is de ontwikkeling van de Future Mobility Data Marketplace waar, samen met Rijkswaterstaat, The Dutch Blockchain Coalition, Ocean en Gaia-X, mobiliteitsdata conform de Gaia-X principes beschikbaar worden gesteld.
